Fazla mesai, çalışma hayatının kaçınılmaz bir parçası olabilir. Ancak işverenin de çalışanın da bu konuda hak ve yükümlülüklerini iyi bilmesi gerekir. Türkiye'de fazla mesai, 4857 sayılı İş Kanunu ve ilgili yönetmelikler çerçevesinde düzenlenmiştir. Bu yazıda, fazla mesainin tanımı, yasal sınırlar, tazminat hesaplamaları, istisnalar ve hem insan kaynakları uzmanlarının hem de çalışanların dikkat etmesi gereken noktaları detaylı olarak ele alıyoruz.
Fazla mesai, haftalık 45 saati aşan çalışma süreleri için ödenen ek ücrettir. Ancak bazı durumlarda bu süre esnetilebilir:
Haftalık 45 saati aşan çalışmalar (standart kural)
Günlük çalışma süresini aşan mesailer (örneğin, günde 7,5 saat yerine 10 saat çalışma)
Denkleştirme süresi dolduğunda (turizmde 4 ay, diğer sektörlerde 2 ay)
Denkleştirme uygulanan işlerde (ortalama haftalık 45 saati geçmiyorsa)
Fazla süreli çalışma (esnek çalışma modellerinde)
Zorunlu fazla mesai yasağı olan işler (maden, tünel, gece vardiyası gibi)
Tam zamanlı çalışanlar (haftalık 45 saat üzeri çalışanlar)
Yarı zamanlı çalışanlar (sözleşmede belirtilen süreyi aşanlar)
Remote çalışanlar (kanıtlanabilir fazla mesai durumunda)
18 yaş altı çalışanlar
Hamile, doğum yapmış veya emziren kadınlar
Sağlık raporu olan işçiler
Kısmi süreli çalışanlar (sözleşme süresini aşmadıkça)
Denkleştirme esası uygulanan işyerlerinde (genellikle 2 ay, bazı sektörlerde 4 ay), bazı haftalarda 45 saatin üzerinde çalışılsa bile bu durum ortalama 45 saatin altında kaldığı sürece fazla mesai sayılmaz. Ancak bu uygulamanın yazılı olarak düzenlenmiş olması gerekir.
Fazla mesai ücreti, normal saatlik ücretin %50 fazlası ile hesaplanır.
Formül:
Fazla Mesai Ücreti = (Saatlik Ücret × 1,5) × Fazla Çalışılan Saat
Örnek Hesaplama:
İşçi isterse, fazla çalıştığı süreleri ücret yerine serbest zaman olarak da kullanabilir. Ancak bunun için:
İşveren, işçiden yazılı onay almadan fazla çalışma yaptıramaz. Bu onay genellikle:
Aksi takdirde yapılan fazla çalışma, hukuka aykırı sayılır ve işveren ciddi tazminatlarla karşılaşabilir.
Yargıtay kararlarına göre, fazla mesainin ispatı işçiye aittir. Ancak bu ispat:
Yargıtay ayrıca, "ücrete dahil fazla mesai" ibaresi olsa dahi işçinin fiilen yaptığı fazla mesainin belgelenmesi halinde ayrıca ücret talep edebileceğini belirtmiştir.
Fazla mesai konusu hem işveren hem çalışan açısından ciddi yasal riskler barındırabilir. Bu yüzden:
Fazla mesai bir zorunluluk haline gelmeden önce, iş organizasyonunun ve iletişimin doğru kurulması, adil ve sağlıklı bir çalışma ortamının temelidir.
Fazla mesai yönetimi işletmelerin hem hukuki yükümlülükleri hem de çalışan memnuniyeti açısından büyük önem taşır. Ancak bu süreçleri manuel olarak yürütmek, zaman kaybı yaratabilir ve hatalara neden olabilir.
Mobofis, fazla mesai süreçlerini baştan sona dijitalleştirerek hem işverenin takip etmesini kolaylaştırır hem de çalışanın haklarını korur. Uygulama, Personel Yönetimi, İzin, Mesai ve Puantaj Takibi gibi özellikleriyle;
Böylece hem insan kaynakları departmanınız üzerindeki yük hafifler, hem de çalışan memnuniyeti ve yasal uyumluluk sağlanmış olur. Mobofis, mesai ve puantaj yönetimini dijital ortamda kolaylaştırarak, iş gücü yönetiminizi şeffaf, doğru ve verimli bir şekilde yönetmenize olanak tanır.
Mobofis, çalışanlarınızın mesai saatlerini doğru bir şekilde takip edebilmek için çeşitli doğrulama yöntemleri sunar. Bu sayede hem fazla mesai talepleri hem de çalışma saatleri gibi işlemler verimli bir şekilde yönetilebilir.
Mobofis, çalışanların sadece belirli bir şirket lokasyonunda mesaiye başladığından emin olmak için konum doğrulaması yapar. Mobil uygulama üzerinden yapılan girişler, sadece belirlenen lokasyonlarda geçerli olur ve bu sayede mesai verileri doğru şekilde kaydedilir.
İşletmenizin sabit IP adresi Mobofis sistemine entegre edilir. Çalışanlar, şirketin wifi ağına bağlandığında ve mobil uygulama üzerinden giriş yapmak istediklerinde, IP doğrulaması gerçekleşir. Böylece yalnızca yetkilendirilmiş alanlardan mesai işlemleri yapılır.
Mobofis, çalışanlar için mesai profilleri oluşturmanıza olanak tanır. Bu profiller, her çalışanın belirlenen çalışma saatlerine göre düzenlenir ve sistemde kaydedilir. Çalışanlar, mobil uygulama üzerinden çalışma saatlerini görüntüleyebilir ve sorumluluklarını takip edebilirler.
Çalışanlar, fazla mesaiye kaldıklarında mobil uygulama üzerinden kolayca mesai talebinde bulunabilirler. Bu talepler, onay sürecine gönderilir ve yöneticiler tarafından onaylanabilir veya reddedilebilir. Mobofis, fazla mesai taleplerini verimli ve doğru bir şekilde yönetmenizi sağlar.
Mobofis, çalışanların mesai saatlerinde giriş ve çıkış işlemlerini geleneksel yöntemler olmadan kolayca yapmalarını sağlar. Artık kart okutma, parmak izi veya yüz tanıma gibi sistemlere gerek yoktur. Çalışanlar, mobil uygulama üzerinden bir butona basarak giriş ve çıkış işlemlerini gerçekleştirebilirler. Ayrıca, IP doğrulama veya lokasyon doğrulama eklenmişse, bu doğrulamalar otomatik olarak kontrol edilir.
Alternatif bir yöntem olarak, çalışanlar QR kod ile de giriş çıkış yapabilirler. Sabit veya dinamik QR kodları, çalışanların kolayca giriş ve çıkış işlemlerini yapmasını sağlar. Sabit QR kodları, şirketin belirli alanlarına asılabilirken, dinamik QR kodları telefon, tablet veya ekranlar üzerinden gösterilebilir.
Siz de fazla mesai süreçlerini kolaylaştırmak, insan kaynakları operasyonlarını dijitalleştirmek ve mevzuata uygun bir sistem kurmak istiyorsanız, Mobofis’i hemen ücretsiz deneyin!
KOBİ'lerin karşılaştığı mesai takibi, izin yönetimi, iletişim ve organizasyon gibi operasyonel sorunlar ve bu problemlere yönelik dijital çözümleri yazımızda keşfedin.
Çalışan verilerinin korunması için KVKK ve GDPR’a nasıl uyum sağlanır? Açık rıza, veri güvenliği ve dijital çözümlerle ilgili kapsamlı rehber Mobofis'te!
KOBİ'ler için dijital İK yönetimi, işletme verimliliğini artırmak için kritik bir adımdır. Mobofis, KOBİ'ler için İK süreçlerini tek platformda dijitalleştirir.
15 gün boyunca ücretsiz deneyin, kredi kartı gerekmez.
